هنرمندانی که در خاک آرمیدند

در واپسین روزهای سال 1391 به رسم هر ساله نمی‌توانیم از یاد ببریم هنرمندانی را که از جمع زمینی‌ها جدا شدند و در خاک آرام گرفتند پس در ادامه مروری داریم بر هنرمندان سینما و تئاتر که از دنیا رفتند:

امیر بدرطالعی هنرمند جوان گیلانی متولد 20 تیر ماه 1353 در شهر رشت بود که فعالیت هنری خود را از سال 1367 آغاز کرده بود. او در 29 اسفند سال 90 به دلیل انسداد یکی از رگ‌های مغز به کما رفت و دچار مرگ مغزی شد و در همان روزهای ابتدایی سال نو(سوم فروردین) با اهدای بخشی از اعضای بدنش جان چند نفر دیگر را نجات داد.

بدرطالعی در بیش از 30 اثر نمایشی ایفای نقش کرد که «فرزندان زیتون» و «آرش» نوشته «بهرام بیضائی» از مهم‌ترین این اثرهاست.

در کارنامه این بازیگر حضور در12 سریال تلویزیونی همچون «از یادرفته» و «آوازچیکا» به چشم می‌خورد که بسیاری از این سریال‌ها از شبکه‌های سراسری پخش شده‌اند.

پروین‌دخت یزدانیان، «بی‌ بی قصه‌های مجید» پنجم فروردین ماه از دنیا رفت. او متولد 1306در نجف آباد بود و از سال 1370، با ایفای نقش «بی‌بی» در سریال تلویزیونی «قصه‌های مجید» به کارگردانی پسرش (کیومرث پوراحمد)، قدم به دنیای بازیگری گذاشت و سپس در سال 1371 با بازی در فیلم‌های «صبح روز بعد» و «شرم» وارد سینما شد.

او برای بازی در فیلم «صبح روز بعد»، برنده‌ی دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش دوم زن از یازدهمین جشنواره‌ی فیلم فجر شد. از دیگر کارهای او هم می‌توان به «نان و شعر»، «مهریه‌ی بی‌بی»، «خواهران غریب»، «شب یلدا» و سریال «سرنخ» اشاره کرد.

****

محمدحسن نوروزی از مدیران تدارکات سینما هم در 16 فروردین ماه درگذشت.

وی که سال‌ها از بیماری دیابت رنج می‌برد با ابتلا به عفونت شدید ریه بعد از چند روز بستری در بیمارستان در سن 33 سالگی درگذشت. البته او به دلیل عدم اجازه دفن در قطعه هنرمندان، در زادگاهش - چالوس- به خاک سپرده شد.

نوروزی با «مجردها» کارش را به عنوان مدیر تدارکات شروع کرد و طی این سال‌ها در فیلم‌های چون «ستاره‌ها»، «عصرجمعه»، «یک روز بعد» و «برف روی کاج‌ها» این مسوولیت را برعهده داشته است.

****

در فروردین ماه هنرمند دیگری هم از جمع زمینی‌ها جدا شد، فاطمه طاهری بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون 17 فروردین بر اثر سکته‌ی قلبی درگذشت.

فاطمه صفرطاهری اصفهانی در سال 1318 در تهران متولد شد و پس از اخذ دیپلم از سال 1336 فعالیت هنری‌اش را با حضور در تئاتر آغاز کرد و از سال 1366 نیز با فیلم «تحفه‌ها» وارد سینما شد.

از فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی این بازیگر می‌توان به گل پامچال، سایه همسایه، خاله سارا، طوبی، روز باشکوه، پهلوانان نمی‌میرند، زیر بام‌های شهر، دبیرستان خضرا، هامون، سفر جادویی، انفجار در اتاق عمل، شهر در دست بچه‌ها، نرگس، دیدار در استانبول، رابطه پنهانی، طعمه، مستاجر، آبادانی‌ها، جای امن، مهریه بی‌بی، راه افتخار، بی‌قرار، مرد آفتابی،‌ زن امروز، تارهای نامرئی، طوطیا، شوخی، دختری به نام تندر، میهمان مامان، پشت پرده مه و گرگ و میش اشاره کرد.

حضور در سریال «دارا و ندار» از آخرین فعالیت‌های بازیگری او بود.

****

در واپسین روزهای فروردین ماه هم دو هنرمند دیگر حوزه‌ی سینما هم از دنیا رفتند.

عباس مظاهری - هنرمند پیشکسوت خوش‌نویسی، نقاشی و نام‌آشنای طراحی پلاکاردهای سینما- و ایلوش خوشابه بازیگر سینما- در 30 فروردین در گذشتند.

عباس مظاهری نیز از هنرمندان بازمانده‌ از نقاشان پرده و پلاکاردهای سینماها بود که سال‌ها تصاویر فیلم‌های مطرح سینما را روی پرده‌های پارچه‌یی سردر سینماها می‌کشید.

خوشابه هم که با نام ایلوش مطرح بود در سال 1311 در ارومیه به دنیا آمد و فعالیت در سینما را با بازی در فیلم «امیر ارسلان نامدار» در سال 1333 آغاز کرد.

از دیگر آثار او می‌توان به «افعی»، «یاران» و «تعقیب» اشاره کرد و در خارج از کشور نیز در مجموعه‌ها و نمایش‌هایی چون هرکول، سامسون، اولیس، برادران ماسیست، من جاسوس هستم، خطاکاران، اف بی آی و بازی شانس به ایفای نقش پرداخته است.

این بازیگر همچنین در رشته پرتاب دیسک و زیبایی اندام کشور در سال 1327 به قهرمانی رسیده است.

****

اما ایرج قادری کارگردان سینمای ایران، 17 اردیبهشت ماه امسال به دلیل سرطان از دنیا رفت.

او فعالیت سینمایی خود را از سال 1334 با بازی در فیلم «چهار راه حوادث» به کارگردانی «ساموئل خاچیکیان» آغاز کرد و در سال 1341 هم شرکت سینمایی «پانوراما» را به همراه «موسی افشار» تأسیس کرد.

«محاکمه«، «آکواریوم»، «چشمان سیاه»، «سام و نرگس»، «شهرت»، «طوطیا»، «پنجه در خاک»، «نابخشوده»، «می‌خواهم زنده بمانم» و «شبکه» از جمله فیلم‌هایی است که قادری کارگردانی کرده است.

****

ایرج زهری منتقد تئا‌تر، نویسنده و مترجم هم در بیستمین روز اردیبهشت ماه در منزل مسکونی خود درشهر بوخوم آلمان بر اثر سرطان خون درگذشت.

این عضو کانون جهانی منتقدان تئا‌تر و منتقد باسابقه‌ی تئاتر ایران تئاتر‌شناسی و ادبیات آلمانی را (1959-1964) دردانشگاه مونیخ آلمان خوانده بود و پیش از انقلاب، یعنی ازسال 1346 به تناوب به تدریس تاریخ تئا‌تر در دانشکده‌ی هنرهای دراماتیک و مدرسه‌ی عالی تلویزیون پرداخت.

****

اما مهدی کیخایی که اصالتا سیستانی است و در عرصه‌ی تئاتر، سینما و رادیو فعال بود، 21 اردیبهشت ماه از دنیا رفت، او پدر آیدا کیخایی هنرمند عرصه‌ی تئاتر است.

****

در واپسین روزهای فصل بهار هم یکی دیگر از هنرمندان این سرزمین درگذشت؛ شاپور قریب. او که متولد 15 آذر 1311 در تهران است، 16 خرداد پس از گذراندن دوره‌ی طولانی بیماری در بستر چشم از جهان فرو بست.

در کارنامه‌ی فیلمسازی او ساخت آثاری چون «کاکو»، «غریبه»، «خروس»، «بت شکن»، «سه ماه تعطیلی»، «بگذار زندگی کنم»، «سایه‌های غم»، «بازگشت قهرمان»، «اشک و لبخند»، «کفش‌های جیرجیرک دار من»، اپیزودی از فیلم «ملاقات» و فیلم موفق کودک و نوجوان «هفت تیرهای چوبی» به چشم می‌خورد.

****

آغاز فصل تابستان همزمان شد با درگذشت، علی کسمایی - پدر دوبله ایران-، او که متولد سال 1294 بود در روز 6 تیر ماه درگذشت.

وی سرپرستی دوبلاژ «شازده احتجاب»، «شطرنج باد»، «ملکوت»، «هجرت»، ‌ «پرواز در شب»، «هزاردستان»، «سربداران»، «آخرین پرواز»، «این خانه دور است»، «سال‌های جوانی»، «اتاق یک»، «حکایت آن مرد خوشبخت»، «کمیته‌ی مجازات» و «هور در آتش» و فیلم‌های خارجی «دکتر ژیواگو»، «بانوی زیبای من»، «آوای موسیقی» و «هملت» را در کارنامه‌ی هنری‌اش ثبت کرده است.

****

چند روز پس از درگذشت علی کسمایی، حمید حمزه ابیازنی هم در سن 59 سالگی چهره در نقاب خاک کشید.

این نویسنده، بازیگر، کارگردان تئا‌تر و چهره‌پرداز که در سال 1333 متولد شده بود، پس از سال‌ها تدریس، پژوهش و هنرورزی در تاریخ 10 تیر ماه 1391 از دنیا رفت.

وی فارغ‌التحصیل رشته‌ی هنرهای نمایشی از دانشکده‌ی هنرهای زیبا دانشگاه تهران است و فعالیت هنری خود در سینما را در سال 1364 با چهره‌پردازی فیلم «سامان» به کارگردانی احمد نیک‌آذر آغاز کرد.

او همچنین در زمینه‌ی نویسندگی و تنظیم نمایشنامه‌های رادیویی، بازیگری تئاتر و سینما، کارگردانی تئاتر (صحنه‌ای و تلویزیونی) و برنامه‌ریزی و نیز به عنوان دستیار اول کارگردان، مشاور کارگردان و طراح گریم در سینما و تلویزیون فعالیت داشته است.

حمید حمزه علاوه بر این، تجربه‌هایی در زمینه ترانه‌سرایی برای کودکان (و بزرگان) به همراهی حسین علیزاده داشته است.

****

22 تیر ماه روزی بود که حمید سمندریان کارگردان نامدار و پدر تئاتر ایران از دنیا رفت. او متولد اردیبهشت 1310 بود، در حالی که مدتی بود از بیماری سرطان کبد رنج می‌برد، درگذشت.

شروع فعالیت‌های تئاتری او در حین تحصیل در دوره‌ی متوسطه با حضور در کلاس‌های تئا‌تر و هنرپیشگی اساتیدی چون «حسین خیرخواه»، «شباویز»، «نصرت کریمی» و «عبدالحسین نوشین» بود و آثار ماندگاری را چون «بازی استریندبرگ»،«ملاقات بانوی سالخورده»، «ازدواج آقای می‌سی سی پی» و.... بر صحنه‌ی تئاتر ماندگار کرد.

****

ایرن زازیانس بازیگر قدیمی سینما هم 7 مرداد ماه در سن 85 سالگی از دنیا رفت.

این بازیگر ارمنی تئاتر، سینما و تلویزیون که متولد مرداد 1306 بود در فیلم‌ها و مجموعه‌های متعددی از جمله «سلطان صاحبقران» ایفای نقش کرده است.

****

بیژن نعمتی شریف از هنرمندان مطرح مجسمه‌سازی، نقاشی و تئا‌تر عروسکی هم که 24 مرداد ماه از دنیا رفت.

او که متولد 1326 بود، با خدمات 30 ساله‌ای که به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان داشت از جمله چهره‌های ماندگار در این هنر محسوب می‌شود.

نعمتی شریف از سال 52 به استخدام کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درآمد و تا سال 84 که بازنشسته شد در این مرکز حضور داشت.

بعد از بازنشستگی به نقاشی روی آورد و به شکلی باورنکردنی با فاصله‌ی کوتاهی از عروسک‌سازی و نقاشی بر مجسمه‌سازی متمرکز شد و حدود 16 نمایشگاه انفرادی برگزار کرد و در نمایشگاه‌های گروهی و بینال‌های داخلی و خارجی حضور داشت.

****

نادیا دلدار گلچین بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون 24 مرداد ماه از دنیا رفت.

وی که در 18 اردیبهشت ماه سال 1339 متولد شده بود، در رشته‌ی موسیقی در هنرستان عالی موسیقی به تحصیل پرداخت و موفق به اخذ دیپلم در این رشته شد.

گلچین ابتدا وارد عرصه‌ی تئا‌تر شد و به تدریج به بازیگری در سینما روی آورد و در سال 1369 با بازی در فیلم «ابلیس» (ساخته? احمدرضا درویش) به ایفای نخستین نقش خود در سینمای ایران پرداخت.

او در طول مدت بازیگری خود، در فیلم‌هایی همچون «روسری آبی»، «شب برهنه»، «کمکم کن»، «شیدا»، «مهر مادری»، «غریبانه»، «دختری با کفش‌های کتانی» نقش‌آفرینی کرد و مرداد ماه امسال پس از پشت سر نهادن دوران طولانی مدت بیماری کلیوی درگذشت.

****

در آخرین ماه تابستان هم رضا مشایخی از تعزیه خوانان به نام و از آخرین چهره‌های مطرح در این هنر درگذشت.

او که متولد شهر قزوین بود، اولین تعزیه‌ی خود را در6 سالگی اجرا کرد و درهمان زمان به شبیه‌خوانی روی آورد.

از جمله اساتید مشایخی می‌توان به «میرزا یحیی رشته قانی» که ازاساتید موسیقی بوده‌ وهم‌چنین «میرزا مفتاح لاهیجانی» و «سیدحسین مومن‌زاده» و «حاج ادهم بحطوئی» اشاره کرد.

وی 26شهریور ماه از دنیا رفت.

****

اما با آغاز فصل پاییز بهروز مسروری بازیگر سینما، تلویزیون و رادیو 7 مهر ماه درگذشت.

زنده‌یاد مسروری که به دلیل ابتلا به بیماری سرطان ریه مدتی در بیمارستان بستری بود و آخرین ساعات زندگی را در منزل گذراند، در سن 62 سالگی دار فانی را وداع گفت.

او که در سریال «روزی روزگاری» از ساخته‌های امرالله احمدجو بازی نقش‌آفرینی کرده بود، در سریال «پشت کوه‌های بلند» به کارگردانی همین کارگردان آخرین حضورش را در تلویزیون گذراند.

****

10 روز پس از آن هم، اردشیر ایران‌نژاد از مدیران تولید و تهیه‌کنندگان سینمای ایران از دنیا رفت.

ایران‌نژاد از سال 1365 فعالیت سینمایی خود را به عنوان مدیر تدارکات آغاز و پس از آن در فیلم‌ها و سریال‌های زیادی به عنوان دستیار تهیه و مدیر تولید فعالیت داشت.

علاوه بر این او در کارنامه‌ی خود مدیریت تولید فیلم‌هایی مانند «نفوذی»، «پرچم‌های قلعه کاوه»، «دیوانه‌ای از قفس پرید»، «مریم مقدس»، «شیدا»، «آدم‌برفی» و «بدوک» را بر عهده داشته و «قند تلخ» و «خودزنی» را نیز تهیه کرده است. بازی در سه فیلم «هراس»، «گودال» و «آدم‌برفی» هم از جمله فعالیت‌های وی به عنوان بازیگر در دهه‌های 60 و 70 است.

****

نعمت اسدالهی بازیگر قدیمی تئاتر از دیگر هنرمندانی بود که هشتم آبان، در سن 68 سالگی از دنیا رفت. او مدت‌ها دچار عارضه‌ی ریوی بود و براثر همین عارضه هم درگذشت.

او قصد داشت نمایشی از «برشت» را به صحنه بیاورد و مشغول رایزنی با اداره‌ی کل هنرهای نمایشی بود اما به دلیل بیماری‌اش این تصمیم عملی نشد.

وی علاوه بر بازیگری در کارگردانی و تدریس تئاتر نیز فعالیت داشت. از جمله فعالیت‌های او می‌توان به کارگردانی و بازی در نمایش‌های «شبی در کنار رود گرانیکوس»، «خسیس»، «گمراه»، کارگردانی نمایش‌های «توراندخت»، «ننه دلاور و فرزندان او» و بازی در نمایش‌های « در حضور باد »به کارگردانی بهرام بیضایی، « دیکته و زاویه» به کارگردانی داود رشیدی، « حسن کچل» به کارگردانی داود رشیدی، «شهاب آسمانی» به کارگردانی حمید سمندریان، «دخمه شیرین، عکس یادگاری» به کارگردانی دکتر قطب‌الدین صادقی، «بیژن و منیژه» به کارگردانی محمود عزیزی، «هفت نمایش کوتاه» به کارگردانی اسماعیل خلج اشاره کرد.

****

اما دوم آذر ماه فهیمه راستکار، دوبلور پیشکسوت و بازیگر تئاتر و سینمای ایران، پس از 80 سال زندگی، همسرش نجف دریابندری - مترجم – را ترک کرد و به دیار باقی شتافت.

فهیمه راستکار که مدتی بود به بیماری آلزایمر هم مبتلا شده بود، در تهران متولد شد و فعالیت سینمایی را از نیمه‌ی دهه‌ی 30 در حوزه‌ی دوبله و تئاتر آغاز کرد.

او در سال 52 در فیلم «مغول‌ها»ی پرویز کیمیاوی به ایفای نقش پرداخت و بعدها در فیلم‌هایی چون «گیس بریده»، «پابرهنه در بهشت»، ستاره‌ها 3: ستاره بود، رازها، دختری به‌نام تندر، روانی، زن شرقی، الو!الو! من جوجوام، مرغ و همسایه، عشق و مرگ، جهیزیه‌ای برای رباب، محموله، ترنج، شیر سنگی، خط پایان و آقای هیروگلیف حضور داشت.

وی هم‌چنین در تالیف کتاب «مستطاب آشپزی» با همسرش همکاری داشت.

****

پرتو اشراق ، محقق و مترجم سینما و پژوهشگر موسیقی هم سحرگاه 15 آذر در بیمارستان مهر بر اثر ایست قلبی درگذشت.

او متولد 1324 خورشیدی و فارغ‌التحصیل سینما بود و از همان ابتدا سینمای ایتالیا را پی گرفت.

پایان نامه‌ی او سینمای فدریکو فلینی بود و سینمای کارل تئودور درایر و تئوری فیلم آیزنشتاین را هم تالیف و ترجمه کرد.

****

19 آذر ماه هم مسعود فقیه، روزنامه‌نگار و یکی از هنرمندان قدیمی تئاتر براثر ایست قلبی در بیمارستان امام حسین (ع) درگذشت.

این هنرمند که متولد سال 1314 بود، فعالیت هنری و مطبوعاتی خود را از اواخر دهه‌ی 30 آغاز کرد.

وی در دهه‌ی 40 سردبیر «اطلاعات جوانان» بود و بعدها به‌عنوان بازیگر با گروه تئاتر «آناهیتا» به سرپرستی مصطفی اسکویی و گروه تئاتر «پازارگاد» به سرپرستی حمید سمندریان و پری صابری به‌مدت طولانی همکاری داشت. او فعالیت تئاتری خود را با همکاری با گروه محمدعلی جعفری ادامه داد.

از مهم‌ترین نمایش‌هایی که این هنرمند در آن سال‌ها بازی کرد می‌توان به هملت، گربه روی شیروانی داغ و شش شخصیت در جست‌وجوی نویسنده اشاره کرد که در نمایش «شش شخصیت ...» با فروغ فرخزاد هم‌بازی بود.

****

آذر ماه امسال هم یکی از اعضای هیأت مؤسس انجمن منتقدان و نویسندگان خانه‌ی تئاتر از دنیا رفت.

جاهد جهانشاهی -نویسنده، مترجم و منتقد تئاتر- که متولد سال 1325 بود ، 23 آذر در حین کوهنوردی درگذشت.

او کتاب‌های متعددی را ترجمه کرده است که از آن‌ جمله به «نمایش‌نامه‌ی رییس‌جمهور» توماس برنهارد، «نان سال‌های سپری‌شده»هاینریش بل، «مادر» برتولت برشت، «گزارش یک آدم‌ربایی» گابریل گارسیا مارکز، «کتاب دلواپسی» فرناندو پسوا، «زندگی برتولت برشت» و «در حال کندن پوست پیاز» گونتر گراس می‌توان اشاره کرد.

****

13 دی ماه هم حسین حسینی، بازیگر قدیمی سینما، به علت ابتلا به تومور مغزی در سن 70سالگی در منزل خود، درگذشت.

از جمله کارهای شاخص این بازیگر می‌توان به سریال تلویزیونی «سرکار استوار» با ایفای نقش سرگروهبان در این مجموعه اشاره کرد. فیلم‌های سینمایی «شهر آفتاب» و «استوار و پاسبان» هم از دیگر کارهای حسین حسینی هستند.

****

اما چهارم بهمن ماه امید بهکار پیش از آنکه بتواند نتیجه‌ی کار خود را در جشنواره‌ی فیلم فجر ببیند، به طور غیرمنتظره‌ای درگذشت.

این کارگردان و تدوین‌گر سینما تا یک روز پیش از درگذشتش مشغول تدوین نسخه‌ی نهایی مستند «حاج کاظم» برای تحویل به دفتر جشنواره‌ی فیلم فجر بود‌ ولی بامداد چهار بهمن‌ماه، پس از تحویل آخرین کارش، از دنیا رفت.

او سال‌ها پیش فیلم بلند سینمایی «آقا» را ساخت و طی سال‌های اخیر بیشتر به‌عنوان تدوین‌گر فعالیت داشت. آخرین کار سینمایی او «همه چی آرومه» بود که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.

****

مسعود بهنام - مدیر استودیو بهمن - دیگر هنرمندی بود که ششم بهمن ماه، پیش از آغاز جشنواره‌ی فیلم فجر درگذشت.

این هنرمند فعال در عرصه‌ی صداگذاری و صدابرداری سینمای ایران در سن 57 سالگی درحالی که مشغول آماده‌سازی برخی از فیلم‌های جشنواره‌ی فجر بود، در منزل مسکونی خود درگذشت.

مسعود بهنام که متولد 1334 و فارغ التحصیل مدرسه‌ی عالی تلویزیون و سینما در سال 1354 بود، صدابرداری و صداگذاری فیلم‌های مختلفی چون شبح کژدم، آن سوی آتش‌، لنگرگاه‌، ماهی ،‌ روز باشکوه‌، تمام وسوسه‌های زمین‌، آخرین روز بهار‌، دادستان‌، دو نیمه سیب‌، نان و شعر‌، بوی خوش زندگی‌، عاشقانه‌، سفر به چزابه‌، براده‌های خورشید،‌ ساغر‌،‌ کمکم کن‌، کیسه برنج‌، بودن یا نبودن‌، زمانی برای مستی اسب‌ها‌، بوی کافور عطر یاس،‌ شب یلدا،‌ نیمه پنهان‌، متولد ماه مهر‌، شام آخر‌، کاغذ بی‌خط‌، نان و عشق‌ ،‌موتور هزار‌،دوئل،‌ واکنش پنجم را انجام داده است.

او سیمرغ بلورین بهترین صدا گذاری را هم در سال 1375 برای فیلم «براده‌های خورشید» از پانزدهمین جشنواره‌ی فیلم فجر گرفت.

****

امسال در اولین روز اسفند در گذشت قاسم انصاری فیلم‌ساز و کارگردان فیلم کوتاه بود که به دلیل بیماری دار فانی را وداع گفت.

این هنرمند جوان از فیلمسازان فیلم کوتاه و از اعضای انجمن سینمای جوانان ایران بود که ساخت فیلم‌های کوتاه پابرهنه تا صبح، آخرین قطار، جایی نزدیک زمین و شنبه‌ها کسی نمی‌میرد را با همکاری انجمن سینمای جوانان تولید و در پرونده حرفه‌ای خود به ثبت رسانده بود.

اما هنرمند جوان دیگری که در واپسین روزهای سال 91 از دنیا رفت، محمد باباوند بود که در عرصه‌ی تئاتر فعالیت داشت و در سن 29 سالگی بر اثر تشنج در شهر ساری درگذشت، او بیشتر در حیطه‌ی نمایش‌های مذهبی فعال بود.